Bainhira ita sosa produtu ka servisu ne’ebé la tuir ita-nia expetativa ka viola ita-nia direitu nu’udar konsumidór iha Timor-Leste, importante atu hatene oinsá hato’o keixa ho efetivu. Prosesu keixa ne'ebé hala'o ho di'ak aumenta maka'as ita-boot nia posibilidade atu rezolve kestaun. Iha ne'e iha matadalan pasu-ba-pasu ida atu halo reklamasaun sira ne'ebé efetivu.
Antes atu reklama: preparasaun adekuada
Reune dokumentasaun sira hotu: Molok atu hahú reklamasaun ruma, halo favór halibur dokumentu relevante hotu-hotu:
- Fatura ou resibu kompra
- Kontratu asinadu
- Garantia sira
- Korres+pondensia anterior ho fornesedor
- Fotografia produtu defeituozu (karik iha)
Hatene itaboot nia direitu sira: Familiariza ita-nia an ho ita-nia direitu sira nu'udar konsumidór hanesan hakerek iha Lei n.º 8/2016. Ida-ne'e sei permite ita-boot atu apoia ita-boot nia reklamasaun ho baze legál.
Define klaramente saída mak itaboot hakarak: Molok ita-boot reklama, determina loloos solusaun saida maka ita-boot buka:
- Reparasaun produtu
- Substituisaun ho produtu foun
- Reembolsu total ou parsial
- Kompensasaun ba estragu sira ne'ebé utaboot hetan
- Pedidu deskulpa formal
Reklama ba fornesedor
Foti asaun ho lais: Rejista ita-boot nia keixa lalais hafoin identifika problema. Iha Timor-Leste, prazu legál atu hato’o keixa mak loron 30 ba sasán móveis.
Abordajen inisial: Hahú koko rezolve problema diretamente ho vendedór ka fornesedór servisu:
- Hatudu atitude kalma no kordial
- Explika problema klaramente
- Favor fornese detalle espesífiku (data kompra, númeru série, nst.)
- Hatudu solusaun neebé itabo'ot hakarak
Formaliza ho dalan hakerek: Maski ita-boot inisia ona keixa verbalmente, di'ak liu formaliza ho eskrita:
- Haruka karta ou email ba ema ne'ebé res+pnsável
- Deskreve problema objetivamente
- Mensiona lei ka garantia sira ne'ebé suporta ita-boot nia reklamasaun
- Fó prazu razoavel ida ba resposta
- Sempre rai kópia husi korrespondensia sira hotu
Rekorre ba entidade ofisial sira
Karik ita-boot la simu resposta ne'ebé satisfatóriu hosi fornesedór, mak tempu to'o ona atu aumenta ita-boot nia keixa:
Kontakta AIFAESA: Autoridade Inspesaun no Monitorizasaun ba Atividade Ekonómiku, Saúde no Ai-han mak responsavel ba monitorizasaun kumprimentu ba padraun protesaun konsumidór.
- Prenxe formuláriu keixa ofisiál ne'ebé disponivel iha eskritóriu Aifaesa
- Aneksa kópia husi dokumentasaun relevante sira
- Tenki espesífiku kona-ba violasaun sira ba ita-boot nia direitu konsumidór nian
Servisu Nasional Mediasaun: Atu rezolve disputa konsumidór nian la liu husi tribunál, ita-boot bele husu mediasaun:
- Servisu ne’e fasilita komunikasaun entre parte sira
- Prosesu ne'e lalais liu no ladún formál kompara hó tribunál nian.
- Parte sira bele hetan akordu ida ne'ebé aseitavel ba sira hotu
Rekursu ikus liu – liuhosi tribunál: Se tentativa sira uluk falla hotu, ita-boot bele hatama prosesu judisial:
- Konsidera hetan akonsellamentu jurídiku
- Prepara ba prosesu ida ne'ebé bele naruk
- Halibur evidénsia hotu ne'ebé ita-boot presiza atu suporta ita-boot nia kazu
Dikas atu hetan suse winhira halo keixa
- Tenki sai objetivu no faktual: Evita linguajen emosionál ka akuzatóriu
- Dokumenta buat hotu: Rai rejistu sira kona-ba interasaun hotu-hotu, inklui data, naran, no konteúdu konversa sira
- Tenki persiste: Akompaña nafatin Ita-boot nia keixa beibeik se Ita-boot la simu resposta
- Utiliza kanal komunikasaun sira ne'ebé korretu: Identifika ema ka departamentu ne'ebé apropriadu atu dirije ita-boot nia keixa ba
- Konsidera rede sosial sira: Plataforma públiku sira dalaruma bele aselera rezolusaun, maibé uza sira ho maneira konstrutiva
Sempre tau iha neon katak hato’o keixa ho loloos ne’e la’ós de’it direitu ida, maibé mós kontribui ba hasa’e kualidade produtu no servisu iha Timor-Leste. Keixa ida ne'ebé aprezenta ho profisionál iha posibilidade boot liu atu rezolve ba ita-boot nia favor no kontribui ba merkadu ida ne'ebé justu liu ba konsumidór hotu-hotu.